Szeptane legendy: Mroczne opowieści, które przetrwały pokolenia
Szeptane legendy, przekazywane z pokolenia na pokolenie, to nieodłączny element każdej kultury. Ich tajemniczość, mroczny charakter oraz często przerażające opowieści o duchach, potworach czy zjawiskach nadprzyrodzonych budzą w nas poczucie lęku i fascynacji. Choć wiele z tych opowieści jest traktowanych jako fikcja, niektóre z nich mają swoje korzenie w realnych wydarzeniach, które z biegiem lat nabrały mrocznego, legendowego charakteru. W tej sekcji przyjrzymy się, jak różne kultury na całym świecie stworzyły swoje własne, szeptane legendy, które do dziś wywołują dreszcze na plecach.
Legendy mroczne w kulturach zachodnich
W kulturze zachodniej szeptane legendy często koncentrują się na postaciach, które symbolizują zło i śmierć. Jednym z najbardziej znanych motywów jest legendarny wampir Drakula, którego historia miała swoje źródło w rzeczywistości. W rzeczywistości Vlad III, znany również jako Vlad Palownik, był brutalnym władcą, który zyskał reputację okrutnika. Jego rządy, pełne przemocy i brutalności, stały się inspiracją dla stworzenia postaci, która w mrocznej literaturze i filmach zdobyła nieśmiertelną sławę. Wampiryzm, choć początkowo traktowany jako choroba, z czasem stał się symbolem nieśmiertelności i pożądania krwi niewinnych.
Wampiryzm – Mroczna tradycja, która nie umiera
- Wampiry Drakuli – Historia wampirów rozwinęła się w kulturze europejskiej, gdzie opowieści o straszliwych istotach, które żywią się ludzką krwią, stały się centralnym punktem wielu legend. Drakula, będący połączeniem rzeczywistości i wyobraźni, stał się archetypem wampira, który nie tylko przetrwał wieki, ale także wywarł ogromny wpływ na literaturę i kino.
- Upiory i zjawy – W wielu kulturach zachodnich, duchy zmarłych nawiedzają miejsca, które były świadkami tragedii. Niewłaściwe pochówki, tragiczne śmierci czy niewyjaśnione morderstwa to najczęstsze tematy opowieści o duchach, które, niczym upiory, nie zaznają spokoju aż do czasu, gdy ich sprawy zostaną załatwione.
Mroczne opowieści Azji: Duchy, zjawy i yōkai
W Azji, mroczne szeptane legendy przybierają formę duchów, zjawi oraz nadprzyrodzonych istot, które nie mają swojego odpowiednika w zachodnich tradycjach. Jednym z najbardziej znanych przykładów są japońskie yūrei, duchy zmarłych, które wracają, aby dopaść tych, którzy je skrzywdzili lub pozostawili niedokończone sprawy. Takie legendy są pełne tragicznych emocji, niezałatwionych spraw i zemsty, które wciągają słuchaczy w swoją mroczną aurę.
Yūrei – Duchy z Japonii
- Yūrei – Japońskie duchy, których obecność wciąż budzi w Japonii postrach. Często przedstawiane są jako kobiety w białych kimono, z długimi, czarnymi włosami, które potrafią nawiedzać swoich oprawców i osoby, które nie uczciły ich pamięci. Ich celem jest zazwyczaj zemsta lub rozwiązanie niewyjaśnionych spraw.
- Hungry Ghosts – Z kolei w Chinach, pojawia się motyw głodnych duchów, które powracają, ponieważ za życia nie zostały odpowiednio uhonorowane. Historia głodnych duchów opowiada o ludziach, którzy zmarli w nieszczęśliwy sposób, nie dożywszy właściwego pochówku. Dusze te są teraz skazane na wieczną wędrówkę, nie mogąc znaleźć spokoju.
Ameryka: Legenda o Czarnych Duchach
W kulturach rdzennych Ameryki również występują mroczne opowieści, które są przekazywane od pokoleń. Wśród nich można wyróżnić opowieści o duchach, które żyją w lasach, na pustkowiach czy w górach. W niektórych legendach z terenów Ameryki Północnej, pojawiają się potwory, które polują na ludzi. Legendy te mają na celu ostrzeganie młodych ludzi przed niebezpieczeństwami czyhającymi w dziczy.
Legenda o Czarnych Duchach
- Czarne Duchy – Wśród rdzennych plemion Ameryki Północnej krąży wiele opowieści o duchach, które stają się niebezpieczne, gdy ktoś wkracza na ich terytorium. Czarne Duchy to istoty, które potrafią przyjąć ludzką postać, by wciągnąć ofiary do lasów, skąd nigdy nie wracają.
- Potwory Lasu – W legendach Ameryki Północnej pojawiają się także opowieści o ogromnych, nieznanych potworach, które zamieszkują najdziksze tereny. Te legendy są pełne przestrogi przed nieznanymi niebezpieczeństwami, które czekają na nieostrożnych wędrowców.
Wpływ szeptanych legend na współczesną kulturę
Choć mroczne legendy mają swoje korzenie w odległych czasach, ich wpływ na współczesną kulturę nie słabnie. Zawierają one elementy grozy, które wciąż inspirują twórców literatury, filmu oraz gier komputerowych. Opowieści o wampirach, duchach, potworach i innych nadprzyrodzonych istotach znajdują odzwierciedlenie w wielu współczesnych produkcjach, które korzystają z motywów znanych z tradycyjnych legend. Współczesna kultura nie tylko je przyjmuje, ale także reinterpretują je, dostosowując do zmieniających się norm społecznych i technologicznych. Mroczne opowieści, przekazywane z ust do ust, wciąż budzą strach i fascynację, przypominając nam o nieprzewidywalności świata oraz naszej nieustannej walce ze strachem.
Kraken: Potwór z morskich otchłani, który budzi strach
Kraken to jedno z najbardziej fascynujących i przerażających stworzeń mitycznych, które zyskało ogromną popularność w kulturze zachodniej. Jego legenda jest pełna mroku i tajemniczości, łącząc elementy ludzkiej wyobraźni z prawdziwymi zjawiskami natury. Wierzono, że Kraken to gigantyczny potwór morski, który mieszka w głębinach oceanów, gotów zaatakować statki i pochłonąć ich załogi. Choć opowieści o nim mają swoje korzenie w mitologii skandynawskiej, jego obecność rozciąga się również na inne kultury, gdzie jego obraz ulegał różnym modyfikacjom, tworząc potwora, który fascynuje ludzkość do dziś.
Mitologiczne Korzenie Krakena
Legenda o Krakenie pochodzi głównie z mitologii nordyckiej, gdzie opisywano go jako olbrzymią kałamarnicę lub ośmiornicę. Według kronik skandynawskich, Kraken był tak wielki, że mógł wciągnąć całe statki w otchłań morską za pomocą swoich potężnych macek. Jego obecność była uważana za symbol niebezpieczeństwa czającego się w głębinach oceanu. Marynarze opowiadali historie o tym, jak w trakcie burz i morskich zmagań, Kraken wynurzał się z otchłani, by porwać nieszczęsnych podróżnych do swojego morskiego królestwa. Takie opowieści były przekazywane z pokolenia na pokolenie, stając się częścią folkloru morskiego.
Kraken w Nauce: Rzeczywiste Inspiracje
Choć Kraken jest głównie postacią mityczną, współczesna nauka dostrzega w jego legendzie potencjalne źródło dla rzeczywistych obserwacji morskich. Jednym z najczęstszych kandydatów na inspirację do stworzenia tej opowieści są kałamarnice olbrzymie. Te morskie stworzenia, osiągające długość do 13 metrów, żyją w głębinach oceanów i mogą przejawiać zachowania, które w przeszłości mogły być uznane za ataki Krakena. Spotkania z tymi olbrzymimi głowonogami, chociaż rzadkie, stanowiły podstawę dla wielu historii o potwornych bestiach, które terroryzowały morza. Dzięki nowoczesnym technologiom, takim jak kamery podwodne, naukowcy mają dziś możliwość lepszego poznania tych tajemniczych stworzeń, co jednocześnie przyczynia się do rozwoju teorii na temat prawdziwego źródła legend o Krakenie.
Kraken w Kulturze Popularnej
Kraken na stałe wpisał się w kulturę popularną, stając się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli morskiej grozy. Jego wizerunek zdominował zarówno literaturę, jak i kino. Już w XVIII wieku Jonathan Swift w swojej powieści „Podróże Guliwera” wspomniał o Krakenie jako jednym z zagrożeń, które mogą spotkać podróżników morskich. Później, w XIX wieku, Juliusz Verne w swojej powieści „20 000 mil podmorskiej żeglugi” wprowadził Krakena jako tajemniczego przeciwnika, który wyłania się z morskich głębin. Filmy takie jak „Piraci z Karaibów” czy popularne gry komputerowe, jak seria „Assassin’s Creed” i „Sea of Thieves”, wciąż wykorzystują postać Krakena jako element, który wzbudza strach i emocje wśród odbiorców. To sprawia, że postać Krakena pozostaje na językach zarówno miłośników literatury, jak i współczesnych graczy i kinomanów.
Legendy o Krakenie w Innych Kulturach
Choć Kraken jest najbardziej związany z mitologią nordycką, opowieści o potwornych morskich stworach występują także w innych kulturach. W tradycjach ludów zachodnich, takich jak celtyckie, można znaleźć podobne historie o gigantycznych morskich potworach. W Japonii z kolei, podobny mitologiczny twór nosi nazwę „Aka-manto” i jest przedstawiany jako bestia zamieszkująca głębiny mórz, która ma na celu zniszczenie statków. Warto zauważyć, że motyw potwora morskiego jest wspólnym elementem wielu mitologii, co wskazuje na głęboko zakorzeniony lęk przed nieznanym światem podwodnym.
Kraken a Współczesne Poszukiwania
Współczesne badania nad oceanami, chociaż nie znalazły jeszcze dowodów na istnienie Krakena jako mitycznego stworzenia, nieustannie odkrywają nowe gatunki morskie, które wciąż mogą budzić strach i fascynację. Ekspedycje naukowe, wykorzystujące zaawansowane technologie sonarów i podwodnych kamer, starają się odkryć tajemnice głębin, które mogłyby wyjaśnić, skąd wzięły się legendy o tak ogromnych morskich potworach. Choć na razie nie odnaleziono żadnego bezpośredniego dowodu na istnienie Krakena, mity o nim żyją nadal, fascynując ludzi na całym świecie. Wiele osób wciąż wierzy, że głębiny oceanu kryją sekrety, które mogą w końcu ujawnić prawdziwą naturę Krakena.
- Opowieści o potworze morskim, który wciąga statki w głębiny.
- Kałamarnice olbrzymie jako możliwe inspiracje do legendy o Krakenie.
- Kraken jako nieodłączny element literatury i kultury popularnej.
- Współczesne badania oceanów i poszukiwanie mitycznych stworzeń.
Afrykańskie duchy i opowieści o moralności: Przestrogi dla współczesnych
Afrykańska tradycja duchów i opowieści o moralności to elementy kulturowe, które przetrwały przez wieki i stanowią ważną część afrykańskiego dziedzictwa. Duchy, zarówno te dobre, jak i złe, odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu moralnych wartości społeczeństw afrykańskich. W tradycji tej, opowieści o duchach często pełnią funkcję przestrogi, ucząc wartości takich jak szacunek, uczciwość, odwaga, a także wskazując na konsekwencje moralnych błędów. Opowieści te stanowią nie tylko przestrogi dla ludzi, ale także są sposobem na przekazywanie tradycji, które mają wpływ na życie codzienne współczesnych społeczności.
Rola duchów w afrykańskiej moralności
W wielu afrykańskich społecznościach duchy są uważane za byt, który ma wpływ na życie żywych. W tradycjach tych, zmarli przodkowie pełnią rolę opiekunów, którzy wciąż czuwają nad losami swoich potomków. Wierzono, że duchy przodków mogą nawiedzać swoich bliskich, jeśli zostaną zapomniani lub zaniedbani. Często występują także duchy, które nie zaznały spokoju po śmierci, stając się tym samym narzędziem kary za niewłaściwe postępowanie za życia. Przykładami mogą być opowieści o duchach, które nawiedzają osoby, które nie oddały należytej czci przodkom lub popełniły poważne błędy moralne.
Najważniejsze afrykańskie opowieści o duchach i moralności
- Opowieść o duchu przodka w plemieniu Zulu: Zgodnie z tą legendą, zmarły przodek powraca do świata żywych, by upomnieć się o sprawiedliwość w przypadku złamania rodzinnych zasad. Duchy w tej historii są symbolem moralności, a ich zadaniem jest przypomnienie o konieczności zachowywania tradycyjnych wartości.
- Legenda o duchu „Chikomi” w Nigerii: Chikomi to duch, który zjawia się w momentach, gdy ktoś z rodziny złamał prawo lub wyrządził krzywdę innemu człowiekowi. Duch ten nie tylko ukarze winnego, ale także będzie wymagał od całej rodziny publicznej pokuty i naprawienia wyrządzonej krzywdy.
- Opowieść o „Mkombozi” w Kenii: Mkombozi to duch, który pojawia się, aby pomóc osobom, które doświadczyły niesprawiedliwości. Historia ta uczy, że duchy mogą być zarówno opiekunami, jak i karzącymi siłami, w zależności od tego, jak traktuje się innych.
Afrykańska koncepcja moralności i duchów a współczesność
Afrykańskie opowieści o duchach i moralności mają szczególne znaczenie w kontekście współczesnym, zwłaszcza w krajach afrykańskich, gdzie tradycje i religie ludowe są wciąż żywe. Z jednej strony, duchy są postrzegane jako potężne siły natury, które przypominają o obowiązku utrzymania moralnego porządku. Z drugiej strony, w dzisiejszym świecie coraz więcej osób stara się znaleźć równowagę pomiędzy tradycją a nowoczesnością, zmagając się z pytaniem, w jakim stopniu duchy i opowieści o moralności mogą być aktualne w erze technologii i globalizacji. Współczesne afrykańskie społeczeństwa często borykają się z wyzwaniami związanymi z zachowaniem tradycji, jednocześnie adaptując się do zmieniającego się świata. Opowieści o duchach pełnią w tym kontekście rolę przestrogi, przypominając o potrzebie zachowania moralnych wartości, takich jak szacunek, sprawiedliwość i odpowiedzialność. Często są także wykorzystywane w edukacji, szczególnie wśród młodszych pokoleń, by przypomnieć im o ich obowiązkach wobec rodziny, wspólnoty i przodków.
Wnioski
Afrykańskie duchy i opowieści o moralności pozostają ważnym elementem kulturowym i religijnym, który wciąż wpływa na współczesne życie wielu osób. Są one nie tylko narzędziem kształtowania wartości moralnych, ale także środkiem komunikacji z przeszłością, które przetrwało w świadomości społeczeństw przez pokolenia. Dziś, choć tradycje te są poddawane wpływom globalizacji, ich rola jako przestrogi dla współczesnych pozostaje niezmienna. Opowieści o duchach wciąż pełnią funkcję moralizatorską, ucząc, że nasze działania mają konsekwencje, a zło zostanie ukarane, niezależnie od czasu i miejsca.
Biała Dama: Duchy z zamków i dworów Europy
Biała Dama to jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci w europejskiej mitologii duchów, której legenda jest obecna w różnych kulturach, od Francji po Polskę. Zwykle przedstawiana jako kobieta w białej sukni, wędrująca po zamkach, dworach i pałacach, stanowi symbol tragicznej historii, straty i niezaspokojonej zemsty. W wielu przypadkach duchy Białych Dam są związane z miejscami, które były świadkami burzliwych wydarzeń, takich jak niewłaściwie zakończone małżeństwa, morderstwa czy zdrady. Ich historie są pełne mroku, tajemniczości i niezwykłych zjawisk, które do dziś przyciągają wielu miłośników zagadek i historii nadprzyrodzonych.
1. Legenda o Białej Damie z Niemodlina
W Polsce jednym z najbardziej znanych miejsc związanych z legendą Białej Damy jest Zamek Niemodlin, gdzie duch kobiety w białej sukni wciąż nawiedza zamkowe komnaty. Historia ta ma swoje źródło w tragicznych wydarzeniach, które miały miejsce podczas hucznego wesela. Panna młoda, zrozpaczona przed nadchodzącym małżeństwem, w panice ukryła się w trumnie, z której nie mogła się wydostać, umierając w niej. Jej duch rzekomo nawiedza Zamek Niemodlin, nie tylko przechadzając się po jego korytarzach, ale także strzegąc zamkowego skarbu. Wiele osób, które próbowały poszukiwać ukrytych bogactw, miały do czynienia z niebezpiecznymi, nadprzyrodzonymi zjawiskami. Klątwa Białej Damy wciąż jest żywa, a jej zemsta jest odczuwana przez kolejne pokolenia.
2. Różne wersje legendy Białej Damy
Legendy o Białej Damie różnią się w zależności od regionu, w którym są opowiadane. Często pojawia się motyw tragicznej miłości, zdrady lub niewłaściwego zachowania w małżeństwie, które prowadzi do śmierci młodej kobiety. W Wielkiej Brytanii Biała Dama bywa postrzegana jako duch nieszczęśliwej żony, której mąż porzucił ją dla innej. W innych wersjach, jak choćby w Niemczech, jest to postać, która zginęła w wyniku nieoczekiwanej tragedii, np. z powodu nieszczęśliwego wypadku. W wielu przypadkach, niezależnie od szczegółów, Biała Dama jest symbolem niewinności, straty i nierozwiązanego konfliktu.
3. Symbolika Białej Damy w kulturach europejskich
Biała Dama nie jest tylko postacią z legend, ale także symbolem głęboko zakorzenionym w europejskiej kulturze. W wielu krajach jej obecność jest traktowana jako zapowiedź nieszczęścia lub ostrzeżenie przed zbliżającą się katastrofą. Duch w białej sukni jest często interpretowany jako symbol straty, zarówno emocjonalnej, jak i fizycznej, oraz niezrealizowanych pragnień. W innych kulturach może ona reprezentować niespełnioną miłość lub nieoczekiwaną śmierć, której nie udało się zamknąć w sposób naturalny. Wierzono, że Biała Dama miała moc wywoływania zmian w życiu tych, którzy weszli w jej obecność, zarówno w sensie fizycznym, jak i duchowym.
4. Zjawiska nadprzyrodzone i relacje świadków
Relacje świadków, którzy twierdzą, że spotkali Białą Damę, są pełne niezwykłych i przerażających szczegółów. W wielu przypadkach opisywane są dziwne zjawiska, jak zmiana temperatury powietrza, trzaskanie drzwiami czy niewyjaśnione odgłosy kroków. W zamkach, w których pojawia się postać Białej Damy, wielokrotnie notowano niespotykane zjawiska optyczne, takie jak światła migoczące w zamkowych oknach lub tajemnicze postacie pojawiające się na fotografiach. Choć sceptycy tłumaczą te wydarzenia zjawiskami naturalnymi, nie brakuje osób, które twierdzą, że spotkali ducha w białej sukni, a ich przeżycia pozostaną w ich pamięci na zawsze.
- Biała Dama jest obecna w kulturach Europy jako symbol tragicznych wydarzeń, nieszczęśliwych małżeństw i niespełnionej miłości.
- W Polsce, jednym z najsłynniejszych miejsc związanych z tą legendą jest Zamek Niemodlin, którego duch rzekomo strzeże zamkowego skarbu.
- Relacje świadków wskazują na liczne zjawiska nadprzyrodzone związane z pojawieniem się Białej Damy, co tylko potwierdza głęboko zakorzeniony strach i fascynację tym duchem.
Wendigo: Kanibalistyczna bestia z mroźnych lasów Ameryki Północnej
Wendigo to jeden z najstraszniejszych i najbardziej fascynujących mitów wywodzących się z tradycji rdzennych ludów Ameryki Północnej. Jego opowieść przetrwała wieki i jest do dziś obecna w popkulturze, pełniąc rolę przestrogi przed ludzkimi słabościami, takimi jak chciwość, nadmierna żądza i kanibalizm. Wendigo nie jest tylko bestią; to również symbol destrukcyjnych instynktów, które mogą pochłonąć człowieka, prowadząc go na drogę zła.
Geneza mitu o Wendigo
Wendigo pochodzi z mitologii ludów Algonkinów, zamieszkujących tereny północno-wschodnich Stanów Zjednoczonych oraz Kanady. Jest to potwór, który ma swoją genezę w opowieściach o ludzkich pragnieniach, które wymykają się spod kontroli. Najczęściej przedstawiany jako istota wysoka, wychudzona, z zdeformowaną skórą i zapadniętymi oczami, Wendigo jest symbolem nieskończonego głodu, który nigdy nie może zostać zaspokojony. W mitologii pojawia się również w roli ducha, który może opętać człowieka i zmusić go do kanibalizmu. Takie historie miały na celu przestrzeganie przed niekontrolowanym apetytem i chciwością, które w końcu prowadzą do upadku.
Wygląd Wendigo
Wyobrażenie Wendigo jest wyjątkowo niepokojące. Istota ta jest opisywana jako wychudzona, z długimi, kościstymi kończynami, które wyglądają na zbyt długie w stosunku do reszty ciała. Skóra Wendigo jest cienka i napięta, często przebijająca przez nią wystające kości. Oczy tej bestii są czerwone lub zielone, pełne niepohamowanej agresji i głodu. Z wyglądu przypomina demona, ale jej prawdziwa natura to coś o wiele mroczniejszego. Wendigo nie tylko przeraża swoją fizycznością, ale także emanuje aurą niebezpieczeństwa i śmierci. Jej ruchy są niezwykle szybkie i płynne, jakby nie były ograniczone przez ludzkie zasady fizyki.
Wendigo w kulturze popularnej
Mit o Wendigo stał się jednym z ulubionych tematów w popkulturze, nie tylko w literaturze, ale także w filmach i grach komputerowych. Jednym z pierwszych autorów, który opisał Wendigo, był Algernon Blackwood w swoim opowiadaniu „Wendigo” z 1910 roku. W tej historii, grupa myśliwych wędruje po kanadyjskich lasach, gdzie napotykają na tajemnicze zjawisko związane z tą mroczną istotą. W popkulturze Wendigo występuje w licznych filmach, książkach i grach komputerowych, zyskując popularność jako symbol zła i kanibalizmu. Przykładem jest postać Wendigo w powieści Stephena Kinga „Cmętarz zwierzątek”, gdzie mit ten zostaje przekształcony w potwora, który wskrzesza zmarłych, ale jednocześnie przywraca ich w formie potwornej.
Symptomatologia i psychologia Wendigo
Mit o Wendigo nie ogranicza się tylko do opowieści o mrocznej bestii. Istnieje również zjawisko znane jako Syndrom Wendigo, które dotyczy osób, które zaczynają odczuwać niekontrolowany głód ludzkiego mięsa. Ta psychologiczna choroba jest związana z szaleństwem, które pojawia się po długotrwałej głodówce lub przebywaniu w ekstremalnych warunkach. Pacjenci cierpiący na ten syndrom wykazują silne pragnienie spożywania ludzkiego mięsa, a ich zachowanie jest często agresywne i pozbawione jakiejkolwiek moralności. Przypadki takie, jak historia Swifta Runnera z 1878 roku, który po śmierci najstarszego syna i walce z głodem zabił i zjadł swoją rodzinę, stały się materialnym odzwierciedleniem mitologii Wendigo.
Wendigo jako ostrzeżenie
W mitach o Wendigo można dostrzec głęboką symbolikę ostrzegającą przed niebezpieczeństwami związanymi z niekontrolowaną chciwością i pożądaniem. Wendigo nie tylko zjada swoich wrogów, ale również ci, którzy się w nim stają, popadają w niekończący się głód. Ta opowieść ma na celu pokazanie, jak niszcząca może być żądza, która nigdy nie zostaje nasycona. Stąd też Wendigo pełni rolę przestrogi – nie tylko w sensie moralnym, ale także społecznym. Ostrzega przed izolacją, samotnością i upadkiem w otchłań obłędu, którą może wywołać nieograniczony głód lub potrzeba zemsty.
Lista najważniejszych cech Wendigo
- Kanibalizm: Wendigo jest symbolem kanibalizmu, co czyni go potworem strasznym zarówno w sensie fizycznym, jak i moralnym.
- Posiadanie: Wendigo ma zdolność opętania ludzi, zmieniając ich w bestie, które łakną ludzkiego mięsa.
- Przerażający wygląd: Wendigo jest często opisywany jako wychudzony, z zapadniętą skórą i kościami wystającymi na wierzch.
- Symbolizm: Jest to figura, która ostrzega przed żądzą, chciwością i chorymi ambicjami, które prowadzą do duchowego upadku.
- Psychologia Wendigo: Opowieści o Wendigo łączą się z przypadkami ludzi, którzy doświadczyli głodówki i popadli w szaleństwo, zmieniając się w kanibali.